Cụ thể, thứ nhất là môi trường kinh doanh vẫn chưa thật sự minh bạch, lành mạnh, công bằng và bình đẳng. Những năm trước đây, đã có hiện tượng hình thành nhóm lợi ích trong lĩnh vực bất động sản, kể cả một số dự án theo hình thức hợp đồng xây dựng - chuyển giao (BT) được thanh toán đối ứng bằng quỹ đất đô thị, dẫn đến việc cơ quan có thẩm quyền phải thực hiện đợt rà soát, thanh tra, kiểm toán rất quyết liệt trong thời gian vừa qua.
Thứ hai là doanh nghiệp bất động sản đối diện với nhiều rủi ro, thách thức, thậm chí có nguy cơ phá sản, do tính thiếu ổn định, khó đoán định về chính sách, hiện tượng áp dụng "hồi tố" hoặc không tiên lượng được về chi phí trước khi ra quyết định đầu tư. Điển hình là doanh nghiệp hiện không thể dự đoán được số tiền sử dụng đất dự án phải nộp, lúc nào được nộp... Trong hơn 2 năm qua, TP.HCM có hơn 150 dự án bị rà soát, thanh tra nhưng chỉ vừa giải tỏa cho 124 dự án được hoạt động trở lại bình thường.
Thứ ba là thị trường bất động sản bị giảm quy mô. Do sự sụt giảm nguồn cung dự án dẫn đến sụt giảm nguồn cung căn hộ, nhà ở khiến giá cả có xu thế tăng theo quy luật cung - cầu (cung ít, cầu nhiều). Từ tháng 3/2017 đến nay, thị trường bất động sản TP.HCM liên tục bị sụt giảm. Năm 2018, quy mô thị trường giảm 34% so với năm 2017, quý 1/2019, số lượng dự án được Sở Xây dựng phê duyệt giảm đến 67%, số lượng căn hộ giảm 57% so với cùng kỳ 2018... ảnh hưởng đến thu ngân sách nhà nước từ tiền sử dụng đất (giảm khoảng 70%).
Thứ tư là thị trường bất động sản cần nguồn vốn đầu tư trung hạn, dài hạn, nhưng hiện nay đang lệ thuộc quá lớn vào vốn tín dụng ngân hàng và vốn huy động trước từ khách hàng. Điều này dẫn đến nguy cơ tiềm ẩn rủi ro đối với cả ngân hàng và doanh nghiệp.
Hiện nay, Ngân hàng Nhà nước đang thực hiện lộ trình hạn chế dần tín dụng vào thị trường bất động sản, nhưng chưa có các nguồn vốn khác thay thế, bổ sung. Thị trường chứng khoán chưa thực sự trở thành kênh dẫn vốn cho thị trường bất động sản.
Các quỹ đầu tư bất động sản, quỹ đầu tư tín thác bất động sản (REIT) chưa phát triển như kỳ vọng. Thị trường trái phiếu doanh nghiệp bất động sản cũng chưa phát triển... Do vậy, thị trường bất động sản chưa thật sự phát triển lành mạnh và bền vững.
Doanh nghiệp bất động sản tư nhân TP.HCM đối mặt với 4 rủi ro lớn
Cũng tại tại Diễn đàn kinh tế tư nhân 2019, ông Lê Hoàng Châu đã chỉ ra những hạn chế dẫn đến tình trạng những nỗ lực của bộ ngành, doanh nghiệp thành "dã Tràng xe cát" như: môi trường kinh doanh chưa thật sự minh bạch; có nhóm lợi ích trong lĩnh vực bất động sản, chính sách thiếu tính ổn định...Do đó, ông đưa ra hàng loạt kiến nghị để đi tìm lời giải cho việc vì sao những nỗ lực của Chính phủ, doanh nghiệp nhưng vẫn chưa đạt kết quả như ý mà ông Châu cho rằng đó là điều "cấp bách" cần xử lý ngay.
Ông Châu cho hay: "Cần nâng cao trách nhiệm thi hành công vụ, đạo đức công vụ. Trước hết, kiến nghị công bố công khai, minh bạch các quy trình, thủ tục hành chính; Không để cán bộ, công chức tiếp cận với người dân, doanh nghiệp trong quá trình thụ lý hồ sơ, bằng cách đẩy mạnh cơ chế Chính phủ điện tử, chính quyền điện tử. Đề nghị cán bộ, công chức hiểu luật và vận dụng sáng tạo vào thực tiễn, không máy móc, lệ thuộc từ ngữ.
Bên cạnh đó, các Bộ, ngành địa phương chủ động rà soát, đơn giản hoá, công khai hoá, minh bạch các thủ tục hành chính, quy trình hành chính. Trước hết là về chấp thuận chủ đầu tư dự án có quỹ đất hỗn hợp, trong đó có một tỷ lệ nhỏ đất công (chiếm khoảng 10%); hoặc quy trình, thủ tục tính tiền sử dụng đất dự án hiện nay".
Ông Châu cũng đề nghị Chính phủ sớm ban hành Nghị định về dùng quỹ đất để thanh toán cho các nhà đầu tư BT để giải quyết các khó khăn, vướng mắc hiện nay và mở đường huy động các nguồn lực tư nhân tham gia phát triển hệ thống hạ tầng theo phương thức đối tác công-tư. Đồng thời, đề nghị thực hiện phổ biến phương thức đấu giá đất, đấu thầu dự án có sử dụng đất để lựa chọn nhà đầu tư.
Ông Châu cho rằng: "Doanh nghiệp cũng cần nâng cao vai trò, trách nhiệm của mình chứ không "ôm cây đợi thỏ", "nằm chờ sung rụng", nhất là không làm ăn kiểu chụp giật, ăn dày. Doanh nghiệp bất động sản bên cạnh mục tiêu kinh doanh hiệu quả, còn phải có trách nhiệm xã hội, với người tiêu dùng và phát triển bền vững; phát triển bất động sản xanh và thông minh. Do vậy, doanh nghiệp trước hết phải tuân thủ pháp luật và minh bạch thông tin dự án, về huy động vốn và sử dụng vốn huy động"./.
